Okres świąt wielkanocnych to idealna okazja do praktykowania trudnej sztuki kroszonkarstwa. Mistrzyni Tradycji Teresa Sobota z Olszowej nie próżnowała i jeszcze przed oficjalnym rozpoczęciem warsztatów szkoleniowych (rozpoczynają się w maju br.), wzięła pod swoje skrzydła dwie dziewczynki – 8 letnią Natalię i 10-letnią Klaudię. Zajęcia nie były wykładem, lecz zabawą pobudzającą do kreatywności. Teresa Sobota ma tę umiejętność, potrafi zainteresować, a jajko… cóż ma cudowną moc przyciągania. Czytaj więcej
Archiwum Tagu: dziedzictwo niematerialne
Wielkanocne procesje konne
Wielkanocne procesje konne są – jako zwyczaj o charakterze agrarnym – dziękczynno-błagalnymi objazdami pól przez rolników. W trakcie procesji gospodarze modlą się o dobre urodzaje, pogodę oraz ochronę plonów. Jest to jeden z elementów grupy zwyczajów, który roboczo nazywamy błogosławieństwem pól. Czytaj więcej
Poniedziałek Wielkanocny – dyngus, śmigus
Jest to jeden z najstarszych i najbardziej popularnych zwyczajów kultywowanych na Śląsku. Zygmunt Gloger sugeruje, że geneza tego zwyczaju musi być bardzo stara, bo znany był zarówno u Słowian, jak i ludów aryjskich w Azji. Wiązał się z obrzędowością związaną ze świętowaniem nadejścia wiosny i świętem agrarnym. Obrzędowe oblewanie czy rozpryskiwanie wody miało za zadanie zakląć wodę, aby służyła ludziom w ich pracy na roli. Kościół, nie mogąc zwalczyć tego zwyczaju, nadał mu nowe znaczenie i związał z najważniejszym świętem roku kalendarzowego i przypisał do drugiego dnia Wielkiej Nocy narzucając mu niemiecką nazwę (w niektórych rejonach przetrwała polska nazwa: lejka, oblewanki, polewanki). Czytaj więcej
Wielkanoc
Wielkanoc jest najstarszym i najważniejszym świętem w tradycji chrześcijańskiej oraz obrzędowości okresu wiosennego. Prasłowianie obchodzi je jako święto zwycięskiej wiosny, ale i święto zmarłych, dlatego wiążą się z nim liczne obrzędy, pozostałe jako refleks dawnych praktyk magicznych. Czytaj więcej
Wielka Sobota – święcenie ognia, wody i potraw
Do naszych czasów przetrwało kilka obrzędów wielkosobotnich. Jednym z nich, jest święcenie ognia, wody i potraw przygotowywanych do spożycia podczas świąt Wielkanocnych. Zwyczaje te, a zwłaszcza kult wody i ognia mają podłoże słowiańskie i przetrwały do naszych czasów dzięki temu, że Kościół (nie mogąc ich zwalczyć) usankcjonował je i włączył do rytualnych obrzędów wielkanocnych. Czytaj więcej
Straże grobowe
Straże grobowe są reliktem dawnych widowisk pasyjnych, które niegdyś odbywały się w świątyniach. Mężczyźni w mundurach strażackich, wojskowych lub innych organizacji paramilitarnych, pełnią na zmianę wartę przy grobie Chrystusa od Wielkiego Piątku po południu do rezurekcji w Wielkanoc. Straże te zwane są najczęściej turkami, grobowcami, krzyżakami, kosynierami, Gwardią Narodową lub strażakami. Czytaj więcej
Wielki Piątek – bogaty w obrzędy i zwyczaje ludowe
W całym cyklu świąt wielkanocnych Wielki Piątek zawsze był dniem najbogatszym w obrzędy i zwyczaje ludowe. Te starodawne wielkopiątkowe praktyki są również przykładem wielowiekowej adaptacji pogańskich obrzędów na użytek praktyki kościelnej. W tym dniu stawiano horoskopy pogodowe. I tak oto, grzmot lub deszcz w Wielki Piątek oznaczał urodzaj, deszcz zapewniał rok suchy, i na odwrót – pogoda wróżyła mokry rok. Dobry urodzaj zwiastowała ponadto poranna rosa na szybach lub na drzwiach. Mróz w nocy wróżył dobre sianokosy, mróz w dzień – obfity zbiór fasoli, a wycie psów – bogate roje pszczelne. Do dziś pozostały nam przysłowia i przepowiednie: „W Wielki Piątek, dobry siewu początek”, „Kiedy w Wielki Piątek rosa, to nasiej gospodarzu dużo prosa. A jeżeli w Wielki Piątek mróz, to proso na górę włóż”, „Jak w Wielki Piątek pada, to będzie suchy rok” i „W Wielki Piątek zrób początek, a w sobotę kończ robotę”. Czytaj więcej
Wielki Czwartek – chodzenie z klekotkami
W tradycji ludowej Wielki Czwartek zwany był cierniowym. Najpopularniejszym zwyczajem wielkoczwartkowym, praktykowanym dawniej na historycznym Górnym Śląsku, było chodzenie z tzw. klekotkami, klepaczkami, tragaczkami, czy grzechotkami. Były to proste, drewniane kołatki wykonane przez miejscowych stolarzy. Kołatki te używano zamiast dzwonów kościelnych na znak żałoby, zdrady Judasza i początku Męki Chrystusa – począwszy od wieczornej Mszy św. wielkoczwartkowej (po Gloria), aż do południa Wielkiej Soboty. Z klekotkami chłopcy (wyłącznie) chodzili dookoła kościoła trzy razy w ciągu dnia – rano, w południe i na wieczór. Wierzono, iż klekotanie wystraszy zło, które panoszy się ze szczególną siłą przed Wielkanocą. J. Lompa tak o tym zwyczaju pisał: „Na wsiach chłopcy nie mają większy uciechy nad tą, gdy chodzą przed świętami wielkanocnymi z klekotkami”. Czytaj więcej
Jarmark Wielkanocny w Muzeum Wsi Opolskiej
Jarmark Wielkanocny w Muzeum Wsi Opolskiej w Opolu zorganizowano 10 kwietnia 2022 r. już po raz 45. Organizowany jest w Niedzielę Palmową i zawsze przyciąga tłumy, tym bardziej w tym roku, kiedy to niedawno ogłoszono koniec pandemii i swobodę spotykania się. W pięknej scenografii drewnianych chałup, w atmosferze swojskości i tradycji podczas jarmarku można doświadczyć różnorodnych umiejętności twórców ludowych, rękodzielników i rzemieślników. Ale ten tekst nie będzie o tym, ile było osób, jak długo stało się w kolejce i co można było kupić. Ten tekst będzie o tym dlaczego to wydarzenie plenerowe jest bardzo potrzebne zarówno twórcom, jak i odbiorcom. Czytaj więcej
Niedziela palmowa zwana kwietną bo budziła radość
Jak podaje Zygmunt Gloger w „Encyklopedii Staropolskiej” (str. 128), „Niedziela, poprzedzająca pożądane święta, obudzała radość”. Znany polski badacz odnotował także zwyczaj, „że kto raniej wstał w Kwietną niedzielę, ten budził innych, uderzając śpiących palmą, mówiąc: wierzba bije, nie ja biję. Za tydzień – wielki dzień, za sześć noc – wielka noc”. Czytaj więcej
Nabór uczniów w projekcie „Mistrz Tradycji – twórczyni ludowa Teresa Sobota z Olszowej”
Informujemy, że „Fundacja Dla Dziedzictwa” rozpoczyna nabór uczniów – uczestników projektu pn. „Mistrz Tradycji – twórczyni ludowa Teresa Sobota z Olszowej”. Projekt zakłada realizację bezpłatnych warsztatów kroszonkarskich, prowadzonych w ramach cyklicznych szkoleń przez Mistrza Tradycji – kroszonkarkę Teresę Sobotę z Olszowej (gm. Ujazd, powiat strzelecki w woj. opolskim). Będzie to przekaz bezpośredniej wiedzy i umiejętności osobom szczególnie zainteresowanym praktyczną kontynuacją sztuki zdobienia jaj technika rytowniczą. Czytaj więcej
Krucha sztuka pełna wzorów i kolorów
Młodzież i starsi pisali pisanki kiską i wyczarowywali na kruchej wydmuszce z kurzego jaja prawdziwe arcydzieła. Dzieci stawiały pierwsze kroki w sztuce pisania pisanek techniką batikową, choć niektórzy zaskakiwali precyzją i kreatywnością. W sali widowiskowej Tułowickiego Ośrodka Kultury było gwarno i kolorowo, a w powietrzu unosił się specyficzny zapach topionego pszczelego wosku i świec. Czytaj więcej
Mistrz Tradycji – twórczyni ludowa Teresa Sobota z Olszowej
Miło nam poinformować, że w ramach programu „Kultura ludowa i tradycyjna” MKiDN uzyskaliśmy dofinansowanie na realizację w 2022 r. projektu pt. „Mistrz Tradycji – twórczyni ludowa Teresa Sobota z Olszowej”.
W ramach projektu kroszonkarka Teresa Sobota z Olszowej (gmina Ujazd) przeszkoli minimum 5 uczniów, którzy zostaną wyłonieni w toku przeprowadzonej rekrutacji, którą ogłosimy niebawem na naszej witrynie internetowej.
Mistrz będzie przewodnikiem ucznia, który musi się zagłębić w tożsamość własnej rodziny i wypracować swój unikatowy wzór kroszonki, który stanie się jego znakiem rozpoznawczym, odciskiem palca. Projekt ma pobudzić potencjał, kreatywność i sięgnąć w pokłady rodzinnej pamięci ucznia, a nie stanowić kalkę przenoszenia wzoru narzuconego przez Mistrza. Czytaj więcej
Prima Aprilis – dzień żartów i figli
I choć zwyczaj ten znany jest od średniowiecza, to współcześnie przeżywa prawdziwy renesans. Jest na tyle atrakcyjny i „medialny”, że jest obchodzony w różnych regionach świata. Powszechnie tego dnia w wielu mediach pojawiają się różne sensacyjne czy żartobliwe informacje, którym nie warto wierzyć, bo jak mówi staropolskie przysłowie: „Na prima aprilis, nie wierz, bo się omylisz”. Czytaj więcej
Marzanna, chodzenie z gaikiem, Maibaum
Słowiańskie obrzędy topienia marzanny i chodzenia z gaikiem, to najstarsze zachowane słowiańskie obrzędy wiosenne, prawdziwe fenomeny w skali europejskiej. Obchodzono je między zimą i wiosną, miały przywołać ciepłe, długie i pełne pracy w polu dni. Zachowały się do dziś, choć utraciły swój pierwotny, magiczny i ludowy charakter na rzecz wesołej, najczęściej szkolnej zabawy w dniu 21 marca, czyli w pierwszym dniu wiosny. Czytaj więcej