25 maja obchodzimy święto św. Urbana, patrona rolników oraz jak mawia lud – „patrona od gradobicia i ognia”. Postać tego świętego jest nieco mniej znana na Śląsku niż w innych regionach Polski. W tych miejscowościach śląskich, gdzie ów patron cieszył się kultem, każdego roku ofiarowano mu grubą świecę. Czytaj więcej
Archiwum Tagu: dziedzictwo niematerialne
Majenie kapliczek – zwyczaj, który przetrwał
Początek maja, najpiękniejszego miesiąca w roku, ma również swoją ludową obrzędowość doroczną. W tym czasie bowiem istniał, sporadycznie kultywowany do dziś, zwyczaj stawiania majów (mojów, moiczków, majek), tj. drzewek sosnowych przybranych różnokolorowymi wstążkami Czytaj więcej
„Św. Marek może wszystko zniszczyć” – relikt słowiańskiego zwyczaju obchodów pól
25 kwietnia obchodzimy dzień św. Marka, apostoła i ewangelisty umęczonego ok. 68 r. Dzień ten jeszcze po 1945 r. był uroczyście obchodzony na Śląsku, zwłaszcza na Śląsku Opolskim. Istniało przekonanie, że w tym dniu nie wolno pracować w polu, gdyż wierzono, że „św. Marek może wszystko zniszczyć”. Czytaj więcej
Wielki uczony „in nostra terra, scilicet Polonia”
Około 1230 r. na Dolnym Śląsku na świat przyszedł Witelon (Witelo), twórca podstaw psychologii spostrzegania i pierwszy polski uczony znany w największych ośrodkach naukowych Europy. Był pierwszym znanym uczonym, piszącym o sobie „in nostra terra, scilicet Polonia” – „z naszej ziemi, to znaczy Polski”. Czytaj więcej
Lany poniedziałek
Od dawna w ludowej obrzędowości poniedziałek wielkanocny kontrastował swym charakterem z pierwszym dniem świąt Wielkiej Nocy. Bawiono się głośno, radośnie i odwiedzano się nawzajem. Od dawien dawna był to najgłośniejszy, najradośniejszy i najbardziej mokry dzień w roku, a to za sprawą zwyczaju oblewania dziewczyn i kobiet wodą. Czytaj więcej
Wielkanocne zwyczaje
Wielkanoc jest najważniejszym Świętem w tradycji chrześcijańskiej oraz obrzędowości okresu wiosennego. Święta Wielkiej Nocy, podobnie jak Boże Narodzenie, obfitują w bogactwo zwyczajów ludowych, z których obecnie już tylko część wykazuje żywotność. W wielkanocnej obrzędowości kościelnej odnajdujemy oczywiście relikty pradawnych wiosennych wierzeń Czytaj więcej
Święcenie ognia, wody i potraw w Wielką Sobotę
Do naszych czasów przetrwało kilka obrzędów wielkosobotnich. Jednym z nich, jest święcenie ognia, wody i potraw przygotowywanych do spożycia podczas świąt Wielkanocnych. Zwyczaje te, a zwłaszcza kult wody i ognia mają podłoże słowiańskie i przetrwały do naszych czasów dzięki temu, że Kościół (nie mogąc ich zwalczyć) usankcjonował je Czytaj więcej
Wielkopiątkowa obrzędowość
W całym cyklu świąt wielkanocnych Wielki Piątek zawsze był dniem najbogatszym w obrzędy i zwyczaje ludowe, co wiązało się oczywiście z obrzędowością kościelną, spośród których najważniejsze jest oczywiście odwiedzanie grobu Chrystusa. Starodawne wielkopiątkowe praktyki są również przykładem wielowiekowej adaptacji pogańskich obrzędów na użytek praktyki kościelnej. Czytaj więcej
Chodzenie z klekotkami w Wielki Czwartek
Najpopularniejszym zwyczajem wielkoczwartkowym, praktykowanym dawniej na historycznym Górnym Śląsku, było chodzenie z tzw. klekotkami, klepaczkami, czy grzechotkami. Były to proste, drewniane kołatki wykonane przez miejscowych stolarzy. Kołatki te używano zamiast dzwonów kościelnych na znak żałoby, zdrady Judasza i początku Męki Chrystusa Czytaj więcej
Palenie żuru w Wielką Środę
Wielka Środa, zwana także żurową strzodą, jest pierwszym dniem Wielkiego Tygodnia, który posiada swoje własne, częściowo do dziś żywotne zwyczaje ludowe. Na Śląsku są to m.in. palenie żuru i wypędzanie Judasza. W tych ludowych zwyczajach przeplatają się zapisane w pamięci słowiańskie obrzędy wiosenne Czytaj więcej
Zdobienie jaj wielkanocnych
Jajo stanowi zalążek nowego życia, stało się więc symbolem odradzającego się życia znanym w wielu kulturach. Barwne jaja wielkanocne nazywamy pisankami, kroszonkami, kraszankami, malowankami lub byczkami (jednokolorowe bez wzorów). Zdobienie jaj wielkanocnych ma długą historię. Czytaj więcej
Wielki Tydzień
W liturgii kościelnej Wielki Tydzień nazywa się czasem Męki Pańskiej. W tradycji ludowej każdy dzień Wielkiego Tygodnia miał swoje znaczenie, swą własną obrzędowość i przesądy, które współcześnie prawie nie są już spotykane. Poniedziałek, wtorek i środa Wielkiego Tygodnia są dniami w sposób szczególny poświęconymi pojednaniu. Czytaj więcej
Niedziela Palmowa
W ostatnią niedzielę przed Wielkanocą, zwaną Niedzielą Palmową, święci się w kościele gałązki palmowe (tzw. kocianki). Jest to zaadaptowany przez Kościół prastary zwyczaj związany z pogańskim kultem rózgi życia, zielonej i młodej gałązki, symbolizującej ożywanie przyrody po zimie. Czytaj więcej
Jare Gody – jedno z najważniejszych świąt Słowian
21 marca przypadają tzw. Jare Gody (Święto Jaryły), wiosenne zrównanie dnia z nocą. Było to ważne święto Słowian, podczas którego świętowano odradzające się po zimie życie. Jare Święto obchodzono na wiele sposobów. M.in. topiono Marzannę – symbol zimy. Czytaj więcej
Słowiańskie obrzędy topienia marzanny i noszenia gaika
Słowiańskie obrzędy topienia marzanny i noszenia gaika, to najstarsze zachowane obrzędy wiosenne, prawdziwe fenomeny w skali europejskiej. Zachowały się do dziś w niemal niezmienionej formie utraciwszy jednak pierwotny, magiczny charakter na rzecz wesołej zabawy. Czytaj więcej