168. rocznica urodzin Juliana Fałata (1853-1929)

Był jednym z najwybitniejszych polskich akwarelistów, a farby te wybrał z biedy. Należał do przedstawicieli Młodej Polski i realizmu impresjonistycznego. W swojej twórczości był wierny realizmowi, wzbogaconemu o doświadczenia impresjonizmu, a także pozostawał bliski tradycji polskiego malarstwa krajobrazowego.

Julian Fałat urodził się 30 lipca 1853 r. w Tuligłowach koło Lwowa. Zdobył wykształcenie artystycznie bez pomocy rodziny i stypendiów, gdyż był synem wiejskiego organisty. W 1869 r. rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Krakowie. Nie stać go było na farby olejne, więc zainteresował się malarstwem akwarelowym. Po studiach wyjechał na rok na Ukrainę, gdzie pracował jako rysownik przy wykopaliskach archeologicznych. Pracował później w pracowni architekta Feliksa Gąsiorowskiego w Odessie. Następnie wyjechał na dalsze studia do Zurychu i Monachium. Studia przerwał, aby na nie zarobić, i rozpoczął pracę jako technik przy budowie kolei. Studiował do 1880 r. i w tym okresie malował głównie pejzaże, sceny rodzajowe i portrety. Potem wyjechał na rok do Rzymu, gdzie stworzył m.in. obraz Modlący się strzec (1881). Po powrocie związał się ze środowiskiem artystów warszawskich i aby się utrzymać wykonywał sceny rodzajowe np. Obrazki z życia podwórzowego Warszawy, opublikowane w „Kłosach”. W 1884 r. wyjechał na rok do Hiszpanii, a potem w podróż dookoła świata. Po powrocie do Polski w 1887 r. w malarstwie Fałata pojawiły się sceny myśliwskie. Do bardziej znanych należą Oszczepnicy i Powrót z polowania na niedźwiedzia. Jest też autorem zimowego pejzażu w panoramie Berezyna, który w 1907 r. Kossakowie pocięli na części.

W latach 1886-1895 artysta pracował na dworze cesarza Wilhelma II w Berlinie. W kwietniu 1895 r. został dyrektorem krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych, w której przeprowadził reformę wprowadzając nowych profesorów.

W 1900 r. Fałat ożenił się z Włoszką Marią Luizą Comello Stuckenfeld, z którą doczekał się trojga dzieci: Heleny, Kazimierza i Lucjana. W jego malarstwie pojawił się zimowy pejzaż. Fałat malował także motywy krakowskie – widoki na mury miejskie, malowane z okien pracowni w różnych porach dnia (np. „Autoportret na tle panoramy Krakowa z pracowni” z 1903 r.). Wyjeżdżał często do Zakopanego, a w jego twórczości pojawiały się pejzaże górskie (Dolina Kościeliska, Pod Nosalem). W 1902 r. zbudował willę z pracownią w Bystrej (woj. śląskie), gdzie w 1910 r., po rezygnacji ze stanowiska rektora ASP, zamieszkał na stałe (obecnie: Fałatówka).

Po odzyskaniu niepodległości włączył się w odbudowę polskiego życia kulturalnego. W latach 1919-1922 mieszkał w Toruniu, gdzie kupił dom przy pl. Teatralnym 42, dzisiaj Fosa Staromiejska 28, który stał się ośrodkiem życia kulturalnego Torunia. Po śmierci syna Lucjana, przekazał swój dom Pomorskiemu Towarzystwu Opieki nad Dziećmi. Został współzałożycielem i pierwszym majstrem (prezesem) Konfraterni Artystów – funkcję tę pełnił do końca życia. Był też dyrektorem Departamentu Sztuki w gabinecie ministra Antoniego Ponikowskiego. Pod koniec życia organizował wystawy retrospektywne w Krakowie i Warszawie. Zmarł 9 lipca 1929 r. w Bystrej. Warto przeczytać jego pamiętniki dostępne na serwisie polona.