Nadstawcie ucha kochani ludkowie. Pieśni powstań śląskich

Zakończyliśmy realizację projektu pt. „Ballada o placu św. Sebastiana w Opolu”, który – w założeniu – miał być kreatywną prezentacją dziejów historycznego zakątka miasta Opola, której celem było pokazanie, że ten plac był w okresie międzywojennym polską enklawą w niemieckim mieście. Niestety sytuacja epidemiologiczna utrudniła nam realizację zadania w pełnym wymiarze i zorganizowanie plenerowego koncertu pt. „Nadstawcie ucha kochani ludkowie. Pieśni powstań śląskich” na placu św. Sebastiana w Opolu. Ze względów bezpieczeństwa zostaliśmy zmuszeni do realizacji zadania w innej formule, które de facto okazała się równie ciekawa i dzięki podjętej współpracy z Radiem Katowice i Radiem Opole jeszcze bardziej dostępna dla mieszkańców województwa śląskiego i opolskiego. Część projektu realizowaną z Radiem Katowice opisaliśmy tutaj.

Podsumowanie projektu zaplanowaliśmy w Radio Opole, w ramach 28. edycji Europejskich Dni Dziedzictwa pod hasłem „Moja droga”.

W niedzielę, 13 września o godz. 14.00 na placu św. Sebastiana w Opolu archeolog Krzysztof Spychała z Oddziału Terenowego Narodowego Instytutu Dziedzictwa opowiedział zainteresowanym historię placu św. Sebastiana – ciekawego zakątka miasta Opola, miejsca szczególnie ważnego dla Polaków mieszkających w niemieckim Opolu w okresie międzywojennym.

„Stary – nowy plac św. Sebastiana w Opolu. Stary, bo trwa w tym miejscu już od średniowiecza, kiedy to kształtował się układ urbanistyczny miasta. Nowy, bo trwa dzisiaj tylko w nowej szacie. Plac św. Sebastiana, który był świadkiem wielokrotnej pożogi miasta, pożarów i wojen, epidemii i tragedii ludzkich, funkcjonuje nadal. Dawniej służył mieszkańcom jako plac handlowy, teraz służy jako plac rekreacyjny. Dzisiaj świadczy wraz z kościołem p.w. św. Sebastiana, że można na nim się spotkać, odpocząć i porozmawiać, a także posłuchać o historii Opola” – powiedział m.in. Krzysztof Spychała, który dodatkowo rozdał zainteresowanym ulotki i biuletyn historyczny dotyczący placu.

Prelegent zakończył opowieść o placu św. Sebastiana w okresie międzywojennym, kiedy to plac stanowił polską enklawę ówczesnych mieszkańców Opola. Nieopodal placu wydawane były drukiem dwie polskie gazety – „Gazeta Opolska” Koraszewskiego i „Nowiny Codzienne” – Łangowskiego. Nieopodal znajdował się polski Bank Rolników i Konsulat Generalny RP. Wokół placu lub w jego pobliżu mieściły się też polskie sklepy i mieszkali Polacy. W kościele pw. św. Sebastiana do 1939 r. podczas mszy św. kazania głoszono w języku polskim!

Jest to mało znana – wśród mieszkańców Opola – historia miasta i celem projektu jest jej przypomnienie.

O godzinie 14.30 w kościele pw. św. Sebastiana rozbrzmiały zabytkowe organy a wnętrze barokowej świątyni wypełnił głos Grzegorza Płonki. Ze względu na specyfikę miejsca, po uzgodnieniu z ks. proboszczem Parafii Katedralnej, Grzegorz Płonka zaśpiewał 10 śląskich pieśni religijnych.

Koncert otworzył Tomasz Kwiatek, Prezes Fundacji „Dla Dziedzictwa”, który przypomniał, że od dawien, dawna twórcy ludowi podejmowali tematy związane z życiem religijnym człowieka. Czynili to w sposób prosty, niekiedy naiwny, ale zawsze z intencją rozbudzenia i utrwalenia wrażliwości na sprawy duchowe, ostateczne. W tekstach pieśni tradycyjnych możemy znaleźć opisy wędrówek po świecie Przenajświętszej Panienki i Bożego Dziecięcia. Święta para przeżywała różnego rodzaju przygody i utrapienia, spotykając na swej drodze między innymi zbójników czy też kowali, wykuwających gwoździe, które złowieszczo zapowiadały śmierć Jezusa.

Innym tematem pieśni jest dola człowieka utrudzonego życiem i obawiającego się o swój los, który w modlitwie, i zawierzeniu Boskiej Opatrzności szuka pocieszenia oraz nadziei. W pieśniach znajdziemy również wątki tak zwanej „skargi umierającego”, czyli zapis rozmowy, w której dusza zarzuca ciału, że za życia człowieka zbyt mało o nią dbało. Ważną rolę pieśni spełniały w kultywowaniu i popularyzowaniu żywotów świętych osób. Przykładem może być szeroko rozwinięty na Śląsku kult św. Barbary, patronki górniczej braci, opiekunki ludzi umierających.

Tomasz Kwiatek zapowiedział, że w trakcie koncertu usłyszymy kilka śląskich pieśni tradycyjnych, w których występują wspomniane tematyczne wątki. Pochodzą one ze zbiorów prof. Adolfa Dygacza, etnomuzykologa, wielce zasłużonego dla śląskiej kultury. Koncert wzbogacą dwa utwory instrumentalne: „Preludium i fuga g-moll” Jana Sebastiana Bacha oraz kompozycja „Ten ci to dzień” ojca Ansgarego Maliny, franciszkanina, śląskiego muzyka i kompozytora. Warto dodać, że utwór ojca Maliny powstał w czasie jego pobytu w klasztorze Ojców Franciszkanów w Opolu.

Repertuar koncertu przedstawiał się następująco:

„Preludium i fuga g-moll” Jana Sebastiana Bacha
Gdy nojświyntszo Paniynka po świecie chodziyła
Nojświyntszo Paniynka po świecie chodziyła
Sła Marija płakająca
Ach, mój Boże, mój Boże
Ach, mój smutku, ma żałości
Wyndrowały trzy duse
„Ten ci to dzień” Ansgarego Maliny
Stoi lipka zielóno
Barbaro święta, perło Jezusowa.

Relacja w Radio Doxa:

http://doxa.fm/aktualnosci/region/ballada-o-placu-sw-sebastiana/

O godzinie 17.00 w Sali im. SBB w Radio Opole odbył się koncert Grzegorza Płonki pt. „Nadstawcie ucha kochani ludkowie. Pieśni powstań śląskich ze zbiorów prof. Adolfa Dygacza”. Artysta zaprezentował 12 pieśni z czasów powstań śląskich, które powstały na obecnego województwa opolskiego. Instytut Śląski w Opolu wydał śpiewnik tych pieśni pozbieranych przez prof. Adolfa Dygacza. Wokaliście towarzyszyła utalentowana Klaudia Cyrnal, która wykonała najbardziej znaną i spopularyzowaną pieśń z czasów powstań śląskich.