Był jednym z twórców polskiego skautingu, wybitnym instruktorem i teoretykiem harcerstwa, działaczem polskich organizacji młodzieżowych i niepodległościowych. Traktował skauting jako nowy styl życia i metodę odrodzenia młodzieży. W czasach PRL postaci Andrzeja i Olgi Małkowskich wykreślono z przestrzeni publicznej. W 1968 r. kardynał Karol Wojtyła odprawił mszę św. za wybitnych harcerzy. Po powstaniu „Solidarności” w 1980 r .powoli postać Małkowskiego i jego żony zaczynała wracać na zasłużone miejsce w historii.
Andrzej Juliusz Małkowski urodził się 31 października 1888 r. w Trębkach k. Gostynina w rodzinie ziemiańskiej o tradycjach patriotycznych i żołnierskich. Uczył się w Warszawie, Tarnowie, Krakowie i Lwowie, gdzie w 1906 r. w VI Szkole Realnej uzyskał świadectwo dojrzałości. Był współzałożycielem abstynenckiej organizacji uczniów krakowskich „Młodzież”. W 1908 r. rozpoczął studia na Wydziale Budowy Maszyn Politechniki Lwowskiej. W kwietniu 1910 r. przeniósł się na Uniwersytet Jana Kazimierza, którego nie ukończył. Był członkiem Zarządu Głównego „Eleuterii” – federacji związków abstynenckich. Należał do „Eleusis”, „Zarzewia” i „Sokoła”. W listopadzie 1909 r. otrzymał do przetłumaczenia (za karę) klasyczny podręcznik twórcy skautingu Roberta Baden-Powella „Scouting for Boys” („Skauting dla chłopców„). Po zapoznaniu się z jego treścią Małkowski stał się entuzjastą i propagatorem skautingu na ziemiach polskich.
W dniu 22 maja 1911 r. powołał we Lwowie pierwsze cztery drużyny skautowe. Dzień ten uznaje się za początek polskiego harcerstwa. W czasie pierwszego kursu skautowego w dniach 20 marca-21 maja 1911 r. omawiał poszczególne rozdziały przygotowywanego przez siebie podręcznika. W okresie od kwietnia do lipca 1911 r. ukazywała się arkuszami jego praca „Scouting jako system wychowania młodzieży” – pierwsza polska książka o skautingu. Małkowski wszedł w skład pierwszej Komendy Skautowej, następnie Naczelnej Komendy Skautowej we Lwowie. W październiku 1911 r. rozpoczął wydawanie „Skauta”, który wkrótce zdobył niezwykłą poczytność. W marcu 1912 r. wyjechał do Londynu w celu zebrania materiału do nowego wydania swej książki. Po powrocie został odsunięty od pracy w „Skaucie” i Naczelnej Komendzie Skautowej. W 1913 r. zorganizował wycieczkę skautową na III Wszechbrytyjski Zlot Skautów w Birmingham w Anglii, gdzie nad polskim obozem powiewała flaga z białym orłem na amarantowym tle i używano nazwy kraju wymazanego z mapy świata. Za wybitne zasługi Małkowski otrzymał od Roberta Baden Powella skautowy medal „Za zasługi”.
W czerwcu 1913 r. Małkowski przeniósł się do Zakopanego, gdzie wziął ślub z Olgą Drahonowską. Rozwijał tam ożywioną działalność, tworząc silny, niezależny ośrodek harcerski. Wraz z wybuchem wojny wstąpił na krótko do Legionów Polskich. Brał udział w pierwszych walkach, lecz zależność tych formacji od zaborcy austriackiego spowodowała jego wystąpienie. W wyniku próby utworzenia niepodległej Rzeczypospolitej Zakopiańskiej musiał opuścić Zakopane. Udał się do Anglii, a potem do Stanów Zjednoczonych, gdzie zakładał polskie drużyny skautowe wśród wychodźstwa. Od września 1915 do września 1916 r. pełnił funkcję skautmistrza związkowego w Związku Sokołów Polskich w Ameryce. Próbował zorganizować z „Sokołów” Legion Polski do walki z Niemcami. Wobec braku poparcia ze strony władz związku przybył do Kanady, gdzie wstąpił w grudniu 1916 r. do wojska. W styczniu 1917 r. wraz z grupą „Sokołów” został przyjęty do Wojskowej Szkoły Piechoty, którą ukończył w kwietniu tego samego roku. Następnie służył w armii kanadyjskiej, walczył na froncie we Francji. W listopadzie 1918 r. został przeniesiony do armii gen. Józefa Hallera. Wysłany w misji wojskowej do polskich oddziałów w Odessie do generała Lucjana Żeligowskiego, zginął w nocy 15/16 stycznia 1919 r. w wyniku zatonięcia statku ”Królowa Wilhelmina”, którym płynął, a który wpadł na minę. Wraz z nim zginęło wówczas ok. 700 osób.
Po tragicznej śmierci Andrzeja, jego żona Olga Drahonowska-Małkowska nadal propagowała ideę skautingu w Wielkiej Brytanii i w Polsce. W emigracyjnym harcerstwie działał też ich jedyny syn Lutyk Małkowski, a potem wnuczka Krystyna (oboje mieszkający na stałe w Wielkiej Brytanii).
Polecamy:
https://kujawsko-pomorskie.pl/historia-harcerstwa-polskiego/andrzej-malkowski-tworca-harcerstwa