Wszystkich Świętych i Zaduszki

W całej Polsce 1-go i 2-go listopada przez wszystkie cmentarze przechodzą nieprzeliczone rzesze ludzi, odwiedzających groby swych bliskich. W tych dniach, na grobach płoną znicze, na wszystkich składa się kwiaty. Obyczaj nakazuje zapalić światło także na grobach zapomnianych, takich których nie odwiedza już nikt bliski.

Są to bowiem dni poświęcone pamięci zmarłych i wielkie doroczne święta odprawiane ku ich czci. Terminy tych świąt wyznaczone zostały przez Kościół w IX w. W 835 r. papież Jana XI ustanowił uroczystość Wszystkich Świętych (1 listopada) ku czci zmarłych świętych – już zbawionych – i to zarówno świętych wyniesionych na ołtarze, jak i nikomu nie znanych. Przeszło sto lat później, w 998 r., ustanowiony został w Kościele (dzięki św. Odilonowi, opatowi benedyktynów w Cluny) Dzień Zaduszny (2 listopada) – dzień nabożeństw i modłów w intencji wszystkich zmarłych, a zwłaszcza dusz odbywających jeszcze pokutę czyśćcową. Zaduszkowe uroczystości poprzedzone są pracami porządkowymi na cmentarzach i przystrajaniem grobów.

Święta te związane są z religią chrześcijańską lecz ich geneza jest pogańska. We współczesnych zwyczajach zaduszkowych przetrwało niewiele wątków prastarego święta pogańskiego w tym głownie palenie światełek, aby przybyłe dusze mogły się ogrzać. Jeszcze w okresie międzywojennym praktykowany był w niektórych regionach zwyczaj pozostawiania resztek pokarmów, aby dusze mogły się posilić, a na oknach pozostawiano zapaloną świecę.

W dawnej Polsce wierzono, że w noc Zaduszek zmarli przychodzili do domów podglądać i oczekują od rodzin pomocy, a potem udają się do kościoła, gdzie zmarły ksiądz celebruje dla nich specjalną Mszę św. Praktykowany był też zwyczaj obdarowywania ubogich, aby modlili się o zmarłych. Tradycyjnym zwyczajem, znanym w całej Polsce, było zamawianie w kościele Mszy św. w intencji zmarłych oraz specjalnej modlitwy tzw. napominki.

Dzień Wszystkich Świętych i Dzień Zaduszny są w Polsce również dniami pamięci narodowej. Płoną więc znicze w cmentarnych kwaterach żołnierskich, na grobach powstańczych, na bezimiennych – tak licznych w Polsce – polnych i leśnych mogiłach żołnierskich, na miejscach straceń, przy tablicach pamiątkowych poświęconych pamięci poległych i zabitych we wszystkich wojnach. Płoną również ognie ma grobach ludzi szczególnie zasłużonych dla Polski i jej kultury.