Polska jest pełna zabytków. Mimo ogromnych zniszczeń wojennych, dewastacji dokonywanych w czasach komunistycznych, zaniedbania i zwyczajnego upływu czasu wciąż możemy znaleźć zabytki, które świadczą o świetności minionych wieków, kunszcie twórców i artystów a także o bogactwie kulturowym pozostawionym przez naszych przodków. W Polsce każdy powiat i gmina mają na swoim obszarze zabytkowe obiekty. Często są one niedostrzegane i zapomniane, niemniej wartościowe, dlatego powinny być chronione. Obowiązek ich ochrony ciąży na władzach samorządowych (Dz.U. 2003 nr 162 poz. 1568), które powinny:
- sporządzić gminne ewidencje zabytków
- na ich podstawie przygotować gminne plany ochrony zabytków.
Nowelizacja ustawy, która obowiązuje od 5 czerwca 2010r. rozszerzyła katalog form ochrony zabytków. Ponadto wskazała zabytki, których ochrona musi być bezwarunkowo uwzględniona w decyzjach wojewódzkich konserwatorów zabytków: są to zabytki nieruchome wpisane do rejestru zabytków i ich otoczenie oraz inne zabytki nieruchome znajdujące się w gminnej ewidencji zabytków (art. 19 ww. ustawy). Prowadzi to do zmiany charakteru prawnego gminnej ewidencji zabytków, traktowanej dotychczas wyłącznie jako materiał informacyjno-dokumentacyjny. Po nowelizacji obiekty ujęte w gminnej ewidencji zabytków są prawnie chronione, podobnie jak zabytki wpisane do rejestru.
Fundacja „Dla Dziedzictwa” realizuje program mający na celu wspieranie władz gmin w sporządzaniu GEZów. Współpracuje przy tym ze specjalistami ochrony zabytków, historykami sztuki i pracownikami instytucji kultury z całej Polski.
Fundacja gwarantuje najwyższy merytoryczny poziom ewidencji i programu opieki nad zabytkami.
Prace nad ewidencją zaczynamy się od analizy materiałów źródłowych (archiwów, dokumentacji konserwatorskiej, publikacji nt. wydarzeń historycznych rozgrywających się w danym miejscu, dokumentów ikonograficznych) oraz objazdu całej gminy. Na podstawie zebranych informacji przygotowujemy karty białe dla wszystkich nieruchomych obiektów zabytkowych: budynków i budowli (np. mosty, kapliczki), ogrodów, parków i stanowisk archeologicznych. Każda karta jest niejako „dokumentem tożsamości” zabytku. Znajdują się na niej: aktualna fotografia (nie wydruk z domowej drukarki), lokalizacja, opis obiektu (szczegółowy, zrobionych przez historyka sztuki, architekta lub architekta krajobrazu – w zależności od rodzaju zabytku), jego historia, numer ewidencyjny.