Jan Długosz pod rokiem 1086 umieścił spis ośmiu świątyń fundowanych św. Idziemu przez księcia Władysława Hermana i jego rycerzy w podzięce za cudowne narodziny Bolesława. Wśród nich kronikarz umieścił kościół w Tarczku. Jest to piękna legenda i chociaż nie odpowiada rzeczywistości, to i tak niewielka kamienna świątynia jest jedną z najstarszych na stokach Łysogór. Na podstawie cech stylowych romańskiej bryły kościoła historycy architektury zgodnie umieszczają wzniesienie budowli w pierwszej połowie XIII stulecia. Niektórzy przypisują jej fundację biskupowi krakowskiemu Iwonowi Odrowążowi, inni uważają, że zbudował ją warsztat brata Simona, który miał też wznieść kościół cysterski w Wąchocku.

Kościół św. Idziego powstał w okresie intensywnej działalności osadniczej biskupów krakowskich, którzy właśnie w Tarczku założyli ośrodek zarządu klucza swoich dóbr, zwanego w źródłach kasztelanią tarską. Dwór i kościół biskupi stał prawdopodobnie na wzgórzu nad Świśliną, na terenie Starego Tarczka (Świętomarzy), natomiast w rejonie kościoła św. Idziego lokowano przed 1253 rokiem miasto na prawie niemieckim nazwane również Tarczkiem (Nowym), być może w miejscu dawnego targu, o czym może świadczyć sama nazwa ośrodka (Tarczek = Tarżek).

We wspomnianej wyżej Świętomarzy (czyli Starym Tarczku), na pięknym wzgórzu u zbiegu Psarki i Świśliny, stoi świątynia Wniebowzięcia Matki Boskiej, fundowana w XIV wieku przez prałata kieleckiego Bogufała Rogalę (zmarł w 1367 roku). Budowę jej ukończono w 1434 roku. Jest to kościół gotycki, murowany z łamanego kamienia, jednonawowy z wielobocznie zamkniętym prezbiterium. Sama nazwa Świętomarz, jak pisał Jan Długosz, miała pochodzić od ludowego określenia Matki Boskiej (Święta Marza).

dr Czesław Hadamik