Matki Boskiej Gromnicznej

2 lutego przypada święto kościelne zwane w polskiej tradycji kościelnej świętem Matki Bożej Gromniczej lub Oczyszczeniem Najświętszej Marii Panny. Dzień ten kończy okres Bożego Narodzenia. Dawniej święto to było obchodzone bardzo uroczyście. Obecnie akcent położony jest na Osobę Chrystusa, który jest „światłością świata” i „Światłem na oświecenie pogan”, i święto otrzymało nazwę Ofiarowania Pańskiego. Od niepamiętnych czasów czczono w Kościele pamiątkę przyniesienia przez Maryję Dzieciątka Jezus do Świątyni jerozolimskiej. W niektórych rejonach dzień ten zwano świętem Symeona. Podstawą historyczną tej uroczystości jest opis tego wydarzenia, zawarty w Ewangelii wg św. Łukasza (Łk 2,22-38). Zgodnie z nakazami prawa, każdy pierworodny chłopiec miał być w Świątyni ofiarowany Bogu. Nie oznaczało to poświęcenia chłopca na służbę kapłańską (bo tylko z pokolenia Aarona mogli być kapłanami, a z Lewiego – lewitami), ale był to gest symboliczny poświęcenia Bogu tego, co było dla rodziców największą wartością. „W zamian” (obrzęd „wykupienia”) ofiarowano parę synogarlic lub 2 młode gołębie (por. Łk 2,24). W ewangelicznej scenie biorą udział (oprócz Jezusa – Dziecięcia): Maryja, św. Józef, starzec Symeon i prorokini Anna.

Począwszy od IX w. wierni w dniu 2 lutego przynoszą do kościoła świece do pobłogosławienia zwane gromnicami. Nazwa ta wywodzi się od słowa „grom”, gdyż zapalano je w czasie burzy, stawiano w oknie i modlono się o oddalenie piorunów. Procesja z płonącymi świecami na początku liturgii jest znakiem nowego kroczenia przez życie w jedności z Jezusem i blaskach Jego ewangelii. Po powrocie do domu dawniej wypalano płomieniem gromnicy krzyż na belce sufitu. Zapalenia gromnicy i wkładanie jej w ręce umierającego oznaczało, że na wzór „roztropnych panien” wychodzi on z płonącą lampą na spotkanie swego Oblubieńca. Poświęcone świece otaczano czcią religijną. Warto dodać, że Dzień Matki Boskiej Gromnicznej znany był dawniej z różnych wróżb agrarnych i meteorologicznych, ujmowanych zwykle w przysłowia. Do dziś używane jest następujące: „Popuści przed gromnicami, po gromnicach chyci (mróz)”. Obecnie, w dobie piorunochronów, wiara w to, że poświęcona gromnica stawiana na oknie w czasie burzy uchroni dom przed uderzeniem pioruna odchodzi w zapomnienie, a zamiast nazwy święta Matki Bożej Gromniczej coraz częściej używa się terminu Ofiarowania Pańskiego.

Na podstawie: J. Pośpiech, Zwyczaje i obrzędy doroczne na Śląsku, Opole 1987 i B. Ogrodowska, Polskie obrzędy i zwyczaje doroczne, Warszawa 2009.